W 2021 roku ogłoszono 119 578 nowych aktów prawnych (w 2020 – 125 890). Przynajmniej raz zmieniono 21 043 akty (w 2020 – 22 567).
Ustawa covidowa została zmieniona „tylko” 31 razy (w 2020 – 64 razy).
Inflacja prawa, czyli wzrost zakresu regulacji, a zwłaszcza liczby i częstotliwości zmian, bezpośrednio przekłada się na poczucie pewności prawa obywateli i przedsiębiorców.
Brak pewności prawa generuje ryzyko, a to wprost wpływa na stabilność biznesów.
Na inflację prawa nakłada się kryzys praworządności – co skutkuje powstawaniem kolejnego ryzyka, związanego ze stosowaniem prawa. Postępowania sądowe trwają coraz dłużej i w danej sprawie prawo może zmienić się kilkakrotnie, zanim sąd wyda prawomocne rozstrzygnięcie .
Vacatio legis i data wejścia w życie
Poza liczbą publikowanych aktów i zmian do nich, bardzo ważnym elementem wzmagającym zjawisko inflacji prawa jest krótkie bądź nieistniejące vacatio legis. Jest to czas, jaki upływa od opublikowania aktu do jego wejścia w życie.
Aktów prawnych, które miały w 2021 roku daty wejścia w życie wcześniejsze niż data publikacji, było 55. Aktów mających taką samą datę publikacji i wejścia w życie było 35.
Akt prawny może mieć oczywiście więcej niż jedną datę wejścia w życie i jest to częsta praktyka. Nadużywanie tej techniki prowadzi jednak do absurdów. Ustawa z 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym ma osiem różnych dat wejścia w życie. Ustawa z 30 maja 2021 o zmianie ustawy – Prawo energetyczne – siedem dat wejścia w życie.
Wersje czasowe
Każda zmiana aktu prawnego generuje wersję treści na dzień wejścia w życie. Im więcej wersji czasowych danego aktu prawnego – tym większa niepewność, jakie brzmienie aktu właściwe jest do oceny konkretnego stanu faktycznego. Gdy nowych wersji czasowych jest bardzo dużo w krótkim czasie, należy poświęcić więcej czasu na zapoznawanie się z kolejnymi zmianami. W 2021 roku powstało 1967 nowych wersji czasowych, w tym 1136 dla ustaw i 816 dla rozporządzeń.
O skali możliwych problemów wiele mówi liczba wersji czasowych aktów, których data wejścia w życie była wcześniejsza niż data opublikowania aktu zmieniającego. Taka sytuacja powinna być czymś całkowicie wyjątkowym, tymczasem zdarzyła się 57 razy (w 2020 – aż 104 razy, w 2019 – 43 razy).
Łamanie zasad dobrej legislacji
Ustawodawca w 2021 roku łamał też inną zasadę dobrej legislacji – niewprowadzania zmian w systemie podatkowym na miesiąc przed początkiem kolejnego roku.
Zmianę do ustawy o VAT uchwalono w 30 grudnia. Ustawa o CIT miała dwie zmiany uchwalone w grudniu – jedną z nich uchwalono 27 grudnia. Ordynacja podatkowa miała dwie zmiany uchwalone w grudniu, a podatek akcyzowy – trzy.
Najgorzej sytuacja wygląda z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ta ustawa aż pięciokrotnie była zmieniana ustawami uchwalonymi w grudniu. Dwie ostatnie ustawy zmieniające uchwalono 28 i 31 grudnia.
Najczęściej zmieniane w 2021 roku
- Ustawa covidowa – 31 nowych wersji czasowych tego aktu (od dnia uchwalenia -2 marca 2020 r.- 90 wersji czasowych)
- Ustawa o PIT – 24 wersje
- Ustawa o podatku akcyzaowym – 17 wersji
- Ustawa o CIT – 15 wersji
- Ustawa o VAT – 13 wersji
- Ordynacja podatkowa – 12 wersji
„Puchnięcie” aktu
Ustawa covidowa jest także przykładem „puchnięcia” aktu. W dniu publikacji w Dzienniku Ustaw, 7 marca 2020 r., składała się z 37 podstawowych jednostek redakcyjnych, czyli artykułów. 31 grudnia 2021 r. miała już 543 podstawowe jednostki redakcyjne (pod koniec 2020 – 486). W 2021 roku zmianie uległo 248 artykułów, a 12 utraciło moc.
Najczęściej zmienianą jednostką redakcyjną był artykuł 36 – 23 zmiany. Kolejne to artykuły 15zzzh, 15g i 31zo – po 15 zmian oraz art. 4 – 12 zmian. Ustawę nowelizowano od momentu powstania 90 razy, dodając coraz to nowe artykuły. Konieczne było wstawianie jednostek redakcyjnych między istniejące już wcześniej, co doprowadziło do powstania nazw artykułów, które trudno nawet wymówić (np. art. 15zzzzzn[2]), a co dopiero zapamiętać.
Tempo prac nad regulacjami
Rok 2020 był pod tym względem rekordowy. Aż pięć ustaw pełną ścieżkę legislacyjną (zgłoszenie projektu do laski marszałkowskiej, trzy czytania w Sejmie, Senat, podpis prezydenta, publikacja w Dzienniku Ustaw) pokonało w czasie krótszym niż 10 dni, w tym ustawa covidowa (tylko 6 dni) i cztery inne związane z walką z epidemią.
W roku 2021 nie było aktów, których pełna ścieżka legislacyjna trwała krócej niż 10 dni. Najkrócej procedowano ustawę o zmianie ustawy o doręczeniach elektronicznych – tylko 10 dni. Wszystkich aktów, dla których proces legislacyjny był krótszy niż 30 dni, było w 2021 roku – 12, a w 2020 roku – 16.
(Źródło: Prawo.pl)
