Składając pozew o zapłatę do sądu, nieomal każdy przedsiębiorca przewiduje już, ile czasu trzeba będzie poświęcić na dojazdy, przesłuchania oraz wszelkie inne czynności dowodowe, zanim uda się prawomocnie zakończyć sprawę. Powyższe nie jest pozbawione racji, jednak nie w każdym przypadku. W dzisiejszym wpisie postaramy się zaprezentować Państwu postępowanie procesowe odrębne, które nie wiąże się z koniecznością uczestnictwa w rozprawie, a mianowicie – postępowanie nakazowe.
Ustawodawca w sposób syntetyczny uregulował przesłanki wydania nakazu zapłaty w powyższym postępowaniu, albowiem, jak wynika z przepisów, sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a w innych przypadkach – jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Bardziej szczegółowe normy w tej materii, znajdują się w dalszej części Kodeksu postępowania cywilnego, bowiem w przypadku nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, są to przesłanki pozytywne, o których mowa w art. 485 k.p.c.
Nakaz taki sąd (albo referendarz sądowy) wydaje zawsze na podstawie należycie wypełnionego weksla lub czeku, których prawdziwość nie budzi wątpliwości. Dodatkowo, nakaz taki będzie wydany, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie, są udowodnione dołączonym do pozwu: 1) dokumentem urzędowym; 2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem; 3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu. O ile pierwsza z podstaw nie budzi wątpliwości, o tyle druga i trzecia może nastręczać więcej problemów interpretacyjnych. Za zaakceptowany rachunek można uznać przede wszystkim podpisaną przez dłużnika fakturę VAT lub inny rozrachunek – np. potwierdzenie salda. Należy pamiętać, że podpis musi być zgodny z reprezentacją dłużnika, a zatem, jeżeli jest to osoba prawna, faktura lub potwierdzenie salda musi zostać podpisane przez osoby reprezentujące dany podmiot. Z kolei w kontekście trzeciej ze wskazanych powyżej podstaw, podkreślić należy, jak ważne, w toku przedsądowej windykacji, może być uzyskanie od dłużnika oświadczenia o uznaniu długu w formie pisemnej. Jakiekolwiek inne oświadczenia w tej materii, w szczególności dokumentowe (np. w wiadomości e-mail lub SMS) nie odniosą zamierzonego skutku.
Z punktu widzenia powoda, dochodzącego swojej wierzytelności przed sądem, wybór rodzaju postępowania odrębnego – nakazowego, ma istotne znaczenie dla ochrony własnego interesu. Truizmem jest bowiem stwierdzenie, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwala na lepsze zabezpieczenie swojej sytuacji procesowej. Otóż wydany przez sąd (ewentualnie przez referendarza sądowego) nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, stanowi tytuł zabezpieczenia roszczeń wierzyciela (powoda). Zgodnie bowiem z art. 492 §2 k.p.c., nakaz zapłaty z chwilą wydania, stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Oznacza to tyle, że powód, po doręczeniu takiego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, może skierować do organu egzekucyjnego wniosek o zabezpieczenie swoich wierzytelności. Kwota zasądzona takim nakazem, wraz z wymagalnymi odsetkami oraz kosztami procesu, stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika na rachunek depozytowy Ministra Finansów wystarczy do zabezpieczenia. Z doświadczenia prawników naszej Kancelarii wynika, że nierzadko możliwość zabezpieczenia roszczeń wierzyciela, na odpowiednim etapie postępowania, może stanowić jedyną szansę na odzyskanie swoich środków. Należy w tym miejscu pamiętać, że zabezpieczenie roszczenia, nie oznacza jeszcze jego zaspokojenia. Do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy, zabezpieczone należności pozostają na wzmiankowanym powyżej rachunku depozytowym Ministra Finansów. Wyjątkiem jest w tym przypadku nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, wydany na podstawie weksla lub czeku. Taki nakaz stanowi nie tylko tytuł zabezpieczenia, ale również – tytuł egzekucyjny i pozwala na egzekwowanie stwierdzonych nim wierzytelności.
Na koniec jedynie zaznaczyć należy, że po skutecznym zaskarżeniu nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, poprzez złożenie stosownych zarzutów, pozew rozpoznawany jest w postępowaniu zwyczajnym. W tym jednak momencie, po zabezpieczeniu roszczeń, wierzyciel, w przypadku zasadności swojego powództwa, może spokojnie oczekiwać prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy.
Podsumowując, chcemy podkreślić, jak ważny jest odpowiedni kierunek przedsądowych czynności windykacyjnych. Uzyskanie od dłużnika oświadczenia o uznaniu długu, złożonego na piśmie, po uprzednim wezwaniu do zapłaty, może sprawić, że będzie to jedyna okazja ku temu, by swoją wierzytelność na późniejszym etapie wyegzekwować. W tym bowiem przypadku, Kodeks postępowania cywilnego rządzi się zasadą, „kto pierwszy ten lepszy”. Możliwość uzyskania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym otwiera wierzycielowi szersze możliwości działania, co ocenić należy pozytywnie, a zatem – w przypadku spełnienia przesłanek z art. 485 k.p.c. – zasadnym jest korzystanie przez wierzyciela (powoda) z tego postępowania odrębnego.
opracowanie : Wojciech Biskup
